Arakan Yoma
မောက်ဂေါဒါတ်သော Developent Crisis,Hun an Rights Crisis, လို့စ် Security Crisis ဥအာသပ်တယ်ဆန့် ရခိုင့်ကော်မရှင်တုံး ကူထူယစ်။
(2010) ဘောဆောလ်ရောစ် မြန်မာ့ ဒီမိုကရေစီအသွင်ကူးပြောင်းမှု ဥဘာဒယ် မောက်ဂေါသော(2012)ဘောဆောလ်ဥလောတယ် ပဋိပက္ခ ဘီချီးဥယစ်။
အီပဋိပက္ခပီဂျပ်တယ် မောက်ဂေါသော အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် မူဆလင်အုံးတယ် တက္ကသိုလ် ဥဒီနော်ပိုက်ဒူလာ။ အီဘီဂျီရစ်ဒါတ်တော် အနောက်ဖက် မောင်တောခရိုင် ညော်မူဆလင်အုံး ယောအာဂျီးလက်။
မာမာလာ ဘီချီးရစ်မောက်ဂေါဒါတ် ဘူးသီးတောင်ဆောလ်ရောစ် အာသပ်တယ် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် အီကုလ် ပေါ်ဝိုင် အက်စောင်တယ် (2020} ဘောဆောလ်ရောစ်(D-6) ဝါးလိုစ် ဖာစ်ဥယစ်။တပ်တယ် မာမတ်အာယစ် ဥညင်တာမော်သော့စ် ဒေါက်တာ ဥလပ်အက်ဒိန်တယ် ဂါဒါတ်တော် မာနုကျုံရစ် ဒါဗိုက်ဆားပေါ့ ကူလော။
အဓိကတယ် ဒေါက်တာ ဝါအာယစ်တယ်။ဒေါက်တာ ဥလပ် အီဒေသသောအာစပ်တယ် မာနုကျုံရစ် မော်ဆာမ်တီဂူရိဒါဗိုက် ဆိုက်ဂျားအာယစ်ဆန့်တပ် ကူထူယစ်။တပ်(10) ကေလက်ဘောဆောလ်တူဒီ ဒေါက်တာဥပိုက်လိုက် ဆေးတက္ကသိုလ်သောလျှောက်လွာ တူလီထူလပ်ယော(2021) ဘောဆောလ် ဒီဇင်ဘာဆာမ် third week မာန့်မေဂျာနော်ရစ်ဆန့် ကူလော။
တပ်ဘူးသီးတောင်ဆောလ်ရော့စ် ဗျာညင် နိုင်ငံသားကဒ် နော်ထာလပ်ယော နိုင်ငံသားပြုကဒ်လို့စ် ဆေးတက္ကသိုလ် ဥဒီပိုက်ဘာဆိုက် အာသပ်တယ် အက်စောင်အုလ်။
ကမ္ဘ္ဘာ့ကပ်ရောဂါကိုဗစ်လိုက် တက္ကသိုလ်အုံးဘောင်ဂူရိထူယစ်တယ် အက်ဘောဆောလ်တုံး ဘီချီးဒေရီဝါလို့စ် ကဗျာယောဥညှာ မော်အာသပ်တယ်ယာအုံး လီဂီအာသပ်ကူလော။တာလို့စ်အက်ဘောဆောလ် အက်ကေလက်ဥဒီနင်(D-5) စွာအာဂျိလ်တယ် အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် မွတ်ဆလင် ဘီရီ အက်စောင် ယောအာသပ်။ တာနင်တယ် မလွင်လွင်ပြုံး အုလ်ဂေါလ်ရောစ် မာနု(6) စောင်ထာညင်ဗစ်ဗုံလ်(4) သော့စ်ဆက်ကန့်ဝါးယောအုလ်။
တာရားအက်ရပ်ကွက် မာနုဥညင် ဆေးတက္ကသိုလ် ဥဒီပ်ုက်ဇီနိပ်နော်လူမာစ်သိ ဒတ်ဆန့်ကူလက်။မာမာစ်အာယစ်မာတုံးတယ် မြန်မာနိုင်ငံသား မှတ်ပုံတင်ကဒ် ထာညင်ဗာစ်တုံးတယ် နိုင်ငံသားပြုကဒ်သပ်ထာလော်တယ် လိုက်ပေါ်ဝိုင်ယော နိုင်ငံသားပြုကဒ် ပိုက် ထူယစ်တယ်ယာဝန်း တာမာဝါးကူဒေဂါးလော။
သီဘီရီတယ် ဒေါက်တာအော့ဖင်ဂူယစ်တယ် နော့စ်D အာဂျပ်ဖင့်ဂူယစ်တယ် ယာဝန်း(D-5) စွားအာလောတယ် မလွင်လွင်ပြုံး ကူလော။ပညာရေးဝန်ကြီးဌာနတုံး အက်ဘောဆောလ် မာချူနယ်လာစ်ဂျပ် တက္ကသိုလ်ဝင်ခွှင့်လမ်းညွန် မာသပ်ဆေတက္ကသိုလ် ဥဒီပိုက်အီကုလ်ဇီ ပေါ်ဝိုင် အုံးမာဗာစျ(2)စောငျတုံး(နျိုငျ)၊(ပြု)၊(ဧည့်)ကဒ်ထာလပ် ဥဒီပါရစ်ဘီလီ ဒေဂိုက်ထူယစ်။
မောက်ဂေါသော(2012) ဘောဆောလ်ရော့စ်ဥယစ်တယ် ပဋိပက္ခလိုက် မွတ်ဆလင်အီကုလ် ပေါ်ဝိုင်အုံး လုံခြုံရေး ဇူးဒီ မောက်ဂေါသော့စ် အာသပ်တယ် တက္ကသိုလ်ဝါးနိသောစ်ဇီနိပ် ပူရီပိုက်မာမာလာအက်ကာ အာသပ်ဆန့်ကူလက်။ တာရားမွတ်ဆလင်ဇာတ်သော ယောဇီနိပ်လီဂါးပူရားဇာနိမ့်ညာမာနုနိုက်ဒူလာ။
ဇီနိပ်ဇာနိမ့်ညာတယ်(1) ရာခိုင်နုန်းသပ်ဇာနောင့်တယ်(99) ရာခိုင်နုန်းတယ်လီဂါးပူရားနော်ဇာနောင့်။တာရားရစ်ယောမောဇီဝါး ဒူလာဂေါရော ဘီလီ မလွင်လွင်ပြုံး ငေါ့ဗာစ်ပွားကူထူယစ်။(2016/2017)ဘောဆောလ်ရောစ် မောင်တောဒေသ သော့စ်ပဋိပက္ခ ဖီရီဥယစ်တယ် လိုက်လုံခြုံရေးရစျဒဂေိုကျညငျဇာအား၊ ဇီနျိပျလီဂါးပူရားဏာဒီထူယစ်။
သီဒူလာ အခြေအနေသော့စ် မောက်ဂေါဒါတ်မွတ်ဆလင်အုံးရစ် မြန်မာအာဏာပိုင် အုံ့းအာဇာဘောင်ဂူယစ်တယ်လိုက် မောင်တောသော့စ်ဗျာယစ်တယ် မာမတ်အာယစ်လိုက် ဆေးတက္ကသိုလ်ဥဒီပိုက်ကီဒူလာ ဥဘောထာမ်နော်ပိုက်။ မောက်ဂေါဒါတ်သော(10) ကေလက်ဖာစ်ဥဘောတယ် အီကုလ်ပေါ်ဝိုင်အုံး စစ်တွေတက္ကသိုလ်လို့စ် တောင်ကုတ်တက္ကသိုလ် သပ်အဓိက ဥဒီပိုက်ဂျပ်။
ဇီနိပ်လီဂါးပူရားဇာနိမ့်ညှား ဘီချီးဥလပ် မောက်လို့စ် မွတ်ဆလင်ဇာတ် ဘီဂျီးရစ် နော်ဘူဇီးဂျောင်တယ်ယာ အုံးဘူဇီးအာဘိုက်ယာဝန်း မလွင်လွင်ပြုံး ငေါ့ဗာစ်ပွားကူလော။ မောက်ဂေါသော့စ်ပဋိပက္ခ ဥဘာဒယ် အစိုးရကာကျီး မွတ်ဆလင်အုံး အာသပ်တယ်ဆောလ်ရင်နိသောစ် ဒိတ်စတမ်းတက္ကသိုလ် ဥဒီပါရစ်ဖင့်ဂူရိဂျီလက်။
ပါစ်ပါလစ်ပါရစ်တယ် ဇီနိပ်၊သိပ္ပံ၊ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်သီငှီ့နော်ပိုက်ညင် မြန်မာစာလို့စ်သမိုင်းဘာသာဒီယင်သပ်သီငှီပါဂျောင်းတယ်ယာဝန်း မွတ်ဆလင်အီကုလ်ဇီပေါ်ဝိုင်လိုက် မာမာလာထာလော် တက္ကသိုလ် ဥဒီနော်ပါလောတယ် မာနုယောထာ။
ပြည်ထောင်စုအစိုးရလို့စ် ရခိုင်ပြည်နယ်အစိုးရ ဒေါ်ဝါး မောက်ဂေါဒါတ် ဘီဂျီရာစ်မာနုကျုံဂါကိုးကွယ် ဂေါ်ရစ်တယ်ဘာသာ၊ မာနဇာတ်လို့စ် နိုင်ငံသား ဘီရီ ဘေရာ ကော် ဂျပ်ယာဝန် းနော်ထာညင်အက်ဒူလာ ဇီနိပ်သီငှီ့ပိုက်ပေါ်ရား ဂူရိဂျားပူရီဘော်။
အစိုးရတုံးယောဇီနိပ်သီငှီ့ပါဖင့်ယော အာဇာဘောင်ဂူယာအုံးယော အီရီဂျာပူရီဘော်။နိုင်ငံသားနော်အောဂျပ်အီကုလ်ဇီ ပေါ်ဝိုင်အုံးဇီနိပ်သီငှီးနော်ပိုက်ဂျပ်ယာလို့စ် တော်လပ်လာမှီထူယာအုံးရစ်ဆာမ်တီအောဖင့်ဂေါ်ရား ပူရီဘော်ယာရစ် ရခိုင်ကော်မရှင်ကူထူယစ်။
ကမ္ဘာ့ကပ်ရောဂါလို့စ် မောက်ဂေါဒါတ်သော လက်နက်ကိုင်ပဋိပက္ခလိုက် ဘောင်ဂူရိထူယစ်တယ်ဇီနိပ်သီငှား တက္ကသိုလ်ဥဒါးယာအုံးလို့စ် ဒူရာစ်အာဆောင့်တယ် ယာအုံးမောင်တောဒေသခံ မွတ်ဆလင်အုံးကူဒေဂါးလက်။မြန်မာဒီမိုကရေစီအစိုးရရစ် တပ်မတော်အုံးအာဏာလုစ် ဘာဒယ်ဒါတ်တော်အာသပ်တယ် တက္ကသိုလ်ဇီပေါျဝီုငျအုံးဇီနိပျီငှားလို့စျဒူရာလက်။
အီတက္ကသိုလ်အုံးဏာဒီထွာ အပပဘောဆောလ်ရောစ်တပ် ဝါသနာအာသပ်တယ် ကဗျာလီဂါး ဗွီဒီယိုအကျကာဖနျတီးဂေါျရားယာအုံး အငျ်ဂလိပ် မြန်မာဒီဘာသာလို့စ် လီဂီး အာသပ်ကူလော။
ကဗျာ လီဂါး ဘီချီး ဝါသနာ အာသပျ။ဇီနိပျလီဂါး၊မဂ်ဂဇင်လီဂါး၊ဗွီဒီယို ဖန်တီး ဂေါ်ရာယာ ယောဝါသနာ အာသပ်ဆန့် မာမတ်အာယစ် ကူဒေဂါးလော။
အာဏာသိမ်းစစ်ကောင်စီတုံး အားဘော့တယ် (2022) ဘောဆောလ် ဖေဖော်ဝါရီဆာမ် နော့စ်တက္ကသိုလ်အုံး ဖီရီခူလီဘော်ကူထူယစ်။ယင်ေနာကောစ်ဂျပ် မောက်ဂေါဒါတ်အာသပ်တယ် မွတ်ဆလင်အုံးရစ်နယ်ကျော် အာဇာဏာဒီထူယစ်တယ် ဒေသန္တရအမိန့် အက်ကမ်ရစ် စစ်ကောင်စီအက်တော်လပ် မြို့နယ်အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးဦးစီးဌာန တုံးဂေးလ်တယ် နိုဝင်ဘာ (25) ဒိန်နာဒေသန္တရအမိန့် နယ်လာစ်ဂေယစ်။
အီယာဝန်းတယ် ဆောလ်၊ခရိုင်၊ပြည်နယ်လို့စ် တိုင်းကျော် ဂူရိအာဇာဂူရိပိုက်ရင်နော့စ် သက်ဆိုင်ရာတုံး အာဇာဂေါ်ရစ်တယ် တိပ်ကပ် (လဝကပုံစံ-4) အာဇာဂူရိပါရစ်တယ်လိုက် ကျန်းမာရေး၊ပညာရေးလို့စ် လူမှုရေးကိစ္စဝါးနိသော့စ် လူ့အခွှင့်အရေး ချိုးဖောက်ခံ ဂူရိပိုက်ဒူလာဥလော်။မောက်ဂေါဒါတ် မွတ်ဆလင်အုံးရစ် နိုင်ငံတကာတုံး”ရိုဟင်ဂျာ”ဘီလီဒါဂီလပ်ယော စစ်ကောင်စီတယ် ဘူးသီးတောင်ဆောလ်ရောစ် အာသပ်တယ်”ဘင်္ဂလီ”ဇာတ်ဘီလီ သီအမိန့်စာ သော့စ်လီဂီးဒေဂိုက်ထူယစ်။
(1982) ဘောဆောလ် နိုင်ငံသားဥပဒေအရ နိုင်ငံသား (ပြု) လျှောက် ဂူရိနော်ပိုက်ဂျပ် NVC လျှောက် ဂေါ်ရားလို့စ် ဆန့်လျှောက် ဂူရိထူယစ်တယ် ဒေါ်ဝါးအစိုးရ ကာကျိး ပေါ်လဆီ အက်ကာကော်မာပူရီပေါ်ယာဝန်း မောင်တောခရိုင် ညှော် မွတ်ဆလင်အုံးကူလက်။
ဇီဇီယစ် ပေါ်လဆီအုံးအက်ကာ ကော်မာလပ်မာနုဘီချီး လိုက်ဆာမ်တီဥဘော်ယာဝန်း မလွင်လွင်ပြုံး ဗာစ် ကူထူယစ် စစ်ကောင်စီတုံး နယ်လာလော်တယ် အာဇာဂေါ်ရစ်တယ် တိပ်ကပ် (လဝကပုံစံ-4) ပါပိုက်လိုက် ကျေးရွာ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး တုံး ထောက်ခံချက် ပါလပ်သပ် သက်ဆိုင်ရာ လူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဌာန သော့စ်ဇာညင် လျှောက်ဂေါ်ရားပေါ်ရစ်တယ်။လျှောက်ဂူရိဘာဒယ် ကော်မော့စ် (3) ဒိန်နော်တုံး(7) ဒိန် ဒေရီအောဆန့် (လဝက-4) လူလက်တယ် မောင်တောခရိုင် မွတ်ဆလင်အုံးအက်ကာ ကူဒေဂါးယောင့်။
သီလူဝင်မှုကြီးကြပ်ရေးဌာန တုံးနယ်လာစိဂျီးဘော်တယ် အာဇာဂူရိပါရီဘော်တယ် တိပ်ကပ်ဂျော်သက်တမ်းတယ် ပြည်နယ်ဥလပ်(14) ဒိန်ပြည်နယ်ကျော်ဥလပ် (30) ဒိန် တုံးဘီချီးဒေရီဥလပ် ဒဏ်ကြေး တီငါဂျာပေါ်ရစ် ကူထူယစ်။သောတော့ စနစ်ကျင်တယ် (1992) ဘောဆောလ် စစ်အစိုးရခေတ် တူဒီလဝကပုံစံ-4 လို့စ် အာဇာဂူရိပါရစ်တယ် ကူထူယစ်။
အစိုးရယော နိုင်ငံသား စီစစ်ရေးလုပ်ငန်းစဉ် ဘီဂျီးရစ်ဒေဂိုက် ထူပေါ်တယ် မဟာဗျူဟာ လို့စ်အချိန်ကာလ ရစ် သတ်မှတ် ဂေါ်ရောစ်။အီမဟာဗျူဟာတယ် မာနုဘီချီးလိုက် ဆာမ်တီဥလပ်အီနားအာသပ်တယ် ဥပဒေပြုမှု ဒေပြုမှု သော့စ်ထွာပူရီဘော်ယာဝန်း ရခိုင်ကော်မရှင်တုံး ကူယစ်တယ် ဘာမားဒါတ် ဘီဂျီရာစ် မောက်ဂေါမွတ်ဆလင်လို့စ် ဥညှာတိုင်းဒေသကြီး ပြည်နယ်ထာဂျပ်မွတ်ဆလင်ရစ် ဆားလပ်ဘောင်ဂေါ်ရား ဘီချီးခံဂူရိပိုက်အာသပ်ဆန့် မောင်တောခရိုင် ညှော်မွတ်ဆလင်အုံးကူလက်။
မောက်ဂေါဒါတ်မွတ်ဆလင်အုံးတယ် ဥညှာဒေသသော အာဇာဂူရိပိုက်ကူလပ် စစ်ဆေးရေးဂိတ်သောတီငါဂျာပေါ်ရစ် ရန်ကုန်လို့စ် ဥညာဒေသ မွတ်ဆလင်အုံးဥလပ်ဇီဇာကာ ဥကျော့စစ်ဇိုက်ပါရစ်ကူလက်။
မောင်တောခရိုင် ညှော်မွတ်ဆလင်းအုံးတယ် ဇီနိပ်သီငှားဘောင်ဂူရိ ထူလပ်ယော ဆေးတက္ကသိုလ်ဥဒီပိုက်ဒီစောင်တယ် တာရားသိ ဒိမေဂျာဇီနိပ်ကူမျှာအာ့ဘောဆန့် ဘာဆိုက်အာဆောင့် ကူလက် ။
389 total views, 1 views today