Arakan Yoma |
ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပထမဆုံး ဧကရာဇ္ႏုိင္ငံ တည္ေထာင္ရာ ၿမဳိ႕ေတာ္ျဖစ္ေေတ ပုဂံ (ေခၚ) တမၸဒီပေရ ျမန္မာ႐ို႕အတြက္ အမ်ဳိးသားေရး လကၡဏာတစ္ရပ္ျဖစ္ေတပိုင္ ကမၻာ့ခရီးသြား႐ို႕၏ စိတ္ဝင္စားမႈကုိ ရရွိထားေရ ေနရာတစ္ခုျဖစ္ပါေရ။ ၎ကုိ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္ ၆ ရက္နိမွာ ယူနက္စကုိ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခပါေရ။ ၉ ရာစုေႏွာင္းပုိင္း တည္ေထာင္ခေရ ၎ထက္ေစာ၍ ၄ ရာစုကပင္ စတင္တည္ရွိခေရ ေရွးေဟာင္းၿမဳိ႕တစ္ခုမွာမူ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္အျဖစ္ အသိအမွတ္ျပဳခံရဖို႔ ႀကဳိးစားဆဲ ႐ုန္းကန္နီရဆဲျဖစ္ပါေရ။
ယင္းၿမဳိ႕ေရ ေျမာက္ဦးျဖစ္ပါေရ။
ေျမာက္ဦးစြာ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အေနာက္ဖက္မွာ တည္ရွိၿပီးေက ရခိုင္ျပည္နယ္၏ ေျမာက္အရပ္၌ တည္ရွိေရ ေရွးေဟာင္းၿမဳိ႕ေတာ္ျဖစ္ပါ။ ေျမာက္ဦးမွာ ေဝသာလီ စျဒၤမင္းဆက္စြာ ၄ ရာစုႏွစ္က စၿပီးအုပ္စုိးခေရလို့သမုိင္းမ်ားအရ သိရပါေရ။ ယင္းၿမဳိ႕မွာရွိေရ ရွစ္ေသာင္းဘုရားမွာ ေတြ႔ရေရ ခရစ္ ၈ ရာစုဦးက အာနႏၵစျဒၤေက်ာက္စာအရ ထုိမင္းဆက္၏ အစမွာ ေဒဝစျဒၤလို႔ သိရပါေရ။
သကၠရာဇ္ ၁၄၁၃ မွာ ရခုိင္ဘုရင္ မင္းေစာမြန္က ရခုိင္ႏုိင္ငံေတာ္၏ ၿမဳိ႕ေတာ္အျဖစ္ တည္ေထာင္ခၿပီးေက ၁၇ ရာစုအလယ္မွာ ၎ၿမဳိ႕ေတာ္က ေပၚတူဂီ၊ နယ္သာလန္၊ အင္းဝ၊ ပဲခူး၊ အာေရဗီးယား၊ ပါရွားနဲ႔ အိႏၵိယႏုိင္ငံ႐ို႔နဲ႔ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားခပါေရ။ ဆန္စပါး၊ ေျခမွ်င္၊ ပတၱျမား၊ ဆင္၊ ေက်းကၽြန္၊ ျမင္း၊ ဆင္စြယ္၊ ဟင္းခတ္အမြီးအႀကဳိင္မ်ားကုိ ကူးသန္းခေရပိုင္ တုိင္းတစ္ပါးသားတိကပါ အမႈထမ္းခကတ္ေတလို႔ သမုိင္း႐ို႕က ဆုိပါေရ။
ေျမာက္ဦးေခတ္၏ အထြတ္အထိပ္ကာလေရာက္ခ်ိန္မွာ ဒါကာနဲ႔ စစ္တေကာင္းအပါအဝင္ ဘဂၤလားေဒ့ရွ္ႏုိင္ငံ နယ္နိမိတ္၏ တစ္ဝက္၊ ယခု လက္ရွိ ရခုိင္ျပည္နယ္နဲ႔ ျမန္မာျပည္ ေအာက္ပုိင္းတစ္ခြင္ထိ အာဏာစက္သက္ေရာက္ခေရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးၿမဳိ႕ျဖစ္ခပါေရ။ ယင္းခတ္မွာ ရခုိင္ဘုရင္႐ို႕က ရခုိင္စကားလုံး အာရဗီစကားလုံးနဲ႔ ဘဂၤလီစကားလုံးတိပါဝင္ေရ ဒဂၤါးမ်ားကုိ ႐ုိက္ႏွိပ္သုံးစြဲခကတ္ပနာ ေျမာက္ဦးမွာ ဘုရားပုထုိးတိနဲ႔ သာသနိက အေဆာက္အဦမ်ားစြာ တည္ေဆာက္ခကတ္ပါေရ။ ထင္ရွားေရ ေစတီပုထုိးတိမွာ သွ်စ္ေသာင္းပုထုိးေတာ္ႀကီျးဖစ္ၿပီးေက ဆင္းတုေတာ္ ၈၀၀၀၀ တည္ထားပါေရ။ ထုကၠံသိမ္နဲ႔ ကုိးေသာင္းပုထုိးေတာ္ႀကီး၊ မာန္ငါးပါးေစတီပုထုိးတိေရ အခုထိတုိင္ ကမၻာ့ခရီးသြား႐ို႕၏ စိတ္ဝင္စားမႈကုိ ရရွိနီဆဲျဖစ္ပါေရ။
ေရွးအခါက ရခုိင္မင္းအဆက္ဆက္႐ို႕ နန္းစုိက္ခေရၿမဳိ႕ေတာ္မွာ ယနိတုိင္ တြ႔ျိမင္ႏုိင္ေသာ ေရွးအတိတ္က ေကာင္းစားခပုံ႐ို႕ကုိ သက္ေသသမုိင္းအေမြတစ္ခုပိုင္ ထင္ရွားရွိနီဆဲျဖစ္ေတ ထုိေဒသကုိ ရခုိင္႐ို႕က ကမၻာ့အမြီအႏွစ္တစ္ခုအျဖစ္ မွတ္တမ္းရွိစီခ်င္ကတ္ပါေရ။ သုိ႔မွရာ ထုိသမုိင္း႐ို႕ တည္တံ့ႏုိင္ဖို႔လို့ သူ႐ို႕က ယုံၾကည္ကတ္ပါေရ။
ယနိ ေျမာက္ဦးဖြဲ႔စည္းပုံစြာ ယခင္နဲ႔ကြာျခားမႈတစ္ခ်ဳိ႕ရွိလာပါေရ။ ယခင္က ေျမာက္ဦးေရ ဆန္းၾကယ္လွပါေရ။ ၿမဳိ႕မ်က္ႏွာျပင္မွာ ေျမညီေျမျပန္႔မဟုတ္ဘဲ ေတာင္ကုန္း ေတာင္ပူစာတုိ႔ျဖင့္ သာယာလွပါေရ။ ဟံသာဝတီ ေနျပည္ေတာ္မွာ ေရာက္ရွိနီခေရ ရခုိင္စာဆုိ ဥကၠာပ်ံက ၎ဇာတိကုိ လြမ္းဆြတ္၍ ေျမာက္ဦးေရႊၿမဳိ႕ေတာ္၏ သာယာပုံကုိ တစ္ဆယ့္ႏွစ္ရာသီ ရတုမွာ ဖြဲ႔ဆုိခပါေရ။
ယင္းဖြဲ႔ဆုိပုံမွာ ေျမာက္ဦးေရ စစ္ေတြၿမဳိ႕၏ အထက္မုိင္ ၅၀ ခန္႔အကြာ ကုလားတန္ျမစ္ လက္တက္ျဖစ္ေတ ေရႊနတ္ျပင္ေခ်ာင္းကမ္းထက္မွာ တည္ရွိပါေရ။ ၿမဳိ႕ေဟာင္းကို သေဘၤာဆုိက္ကပ္ေတခါ သေဘၤာဆိပ္မွာ ၿမဳိ႕နဲ႔ အင္တန္ေခ် ကြာဝီးလို႔ သေဘၤာဆိပ္ကတဆင့္ ၿမဳိ႕တြင္းကို ကူးတုိ႔နဲ႔ ထပ္လို႔ကူးရေရ။ ယင္းကတဆင့္ မုိင္ဝက္ခန္႔ ကုန္းေၾကာင္း လားေက ေရာက္ေရ။ ၿမဳိ႕အနီအထားမွာ သဘာဝအားျဖင့္ ေခ်ာင္းေျမာင္းတိနဲ႔ ရစ္သန္းနီလို႔ လုံၿခဳံလွပါေရ။ ၿမဳိ႕တစ္ဖက္မွာ လြင္ျပင္ႀကီးတိရိွလို႔ လြင္ျပင္ႀကီးကုိ ေက်ာ္လြန္ေရခါ ေတာင္တန္းေတာင္႐ုိးတိ ပိတ္ဆီးကာရံလ်က္ရွိေရ။ ေျမျပန္႔လြင္ျပင္မွာ စပါးစုိက္ပ်ဳိးေရလို႔ ဆုိေရ။
ယင္းေလာက္ သာယာလွပဖြယ္ ၿမဳိ႕ေတာ္ေျမာက္ဦးကုိ မင္းေနျပည္ေတာ္အျဖစ္ ဦးစြာတည္ေထာင္ခသူမွာ ပဲျဖဴမင္းျဖစ္ေတ။ ၁၁၄၆ မွာ ျမန္မာမင္းဘုိးေတာ္ဘုရားက သိမ္းယူၿပီးေနာက္ ယင္းႏွစ္ကစတင္ပနာ ေျမာက္ဦးမွာ ၿမဳိ႕ဝန္တိခန္႔လို႔ အုပ္စုိးစီလာခပါေရ။ ခရစ္ ၁၈၂၄ မွာ ပထမ အဂၤလိပ္ျမန္မာစစ္ပြဲျဖစ္လာၿပီး အဂၤလိပ္႐ို႕က စစ္တပ္တိကုိ ထုိၿမဳိ႕၌ပင္ နီရာခ်ခပါေရ။ စစ္အၿပီးတြင္ စစ္ေတြၿမဳိ႕ကုိ ၿမဳိ႕ေတာ္အျဖစ္ ေျပာင္းေရြ႕လုိက္ကတ္ပါေရ။
ရခုိင္႐ို႕၏ အဖုိးအနဂၢျဖစ္ေတ ေျမာက္ဦးကုိ လက္ရွိမွာ ယူနက္စကုိအသိအမွတ္ျပဳႏုိင္ေရး သာသနာေရးနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈဝန္ႀကီးဌာနသည္ လုပ္ငန္းတာဝန္တစ္ရပ္အနီနဲ႔ ဆာင္ရြက္လ်က္ရွိနီပါေရ။ ၂၀၁၄ ခုႏွစ္မွာ ဗိႆႏုိး၊ ဟန္လင္း၊ သေရခတၱရာစေရ ပ်ဴၿမဳိ႕ေဟာင္းသုံးၿမဳိ႕႐ို႕ကုိ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္အျဖစ္ စာရင္းဝင္ႏုိင္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ခပါေရ။ ပုဂံေဒသကုိ ၂၀၁၉ ဇူလုိင္မွာ စာရင္းဝင္စီခပါေရ။ ထုိအတုိင္းပင္ ေျမာက္ဦးကုိလည္း ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ စာရင္းတင္သြင္းႏုိင္ေရး ယူနက္စကုိ၊ တရုတ္ျပည္သူ႔သမၼတႏုိင္ငံ၊ အီတလီႏုိင္ငံတိက နည္းပညာနဲ႔ ပစၥည္းအေထာက္အပံ့တိကုိ ကူညီလ်က္ရွိနီၿပီးေက ျပည္တြင္းျပည္ပ ပညာရွင္တိ၊ ေဒသတြင္းမွာရိွေရ ဌာနဆုိင္ရာတိ၊ ေဒသခံတိနဲ႔လည္း ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္လ်က္ရွိပါေရ။
ထုိသုိ႔ ေဆာင္ရြက္ရာတြင္ လက္ရွိ၌ အဆုိျပဳစာ (မူၾကမ္း) လုပ္ငန္းမွာ ၇၀ ရာခုိင္ႏႈန္းထား ၿပီးစီးနီယာလို႔ ေျမာက္ဦးၿမဳိ႕နယ္ ေရွးေဟာင္းသုေတသနဌာနက သိရပါေရ။ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ ေျမာက္ဦးယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ေဒသကုိ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္အဆုိျပဳစာတြဲ (မူၾကမ္း) တင္သြင္းႏုိင္ေရးနဲ႔ ၂၀၂၁ ခုႏွစ္တြင္ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္စာရင္းဝင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခံႏုိင္ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္နီကတ္စြာျဖစ္ပါေရ။
ယေကလည္း လတ္တေလာ ရခုိင္ျပည္နယ္မွာ ျဖစ္ေပၚနီေရ တုိက္ပြဲတိမွာ ေျမာက္ဦးၿမဳိ႕ေပၚနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈနယ္ေျမရွိ အေဆာက္အဦတခ်ဳိ႕တိပါ ထိခုိက္မႈရွိလာခဲ့မႈ႐ို႕ေၾကာင့္ ထုိလုပ္ငန္း ေႏွာင့္ေႏွးထိခုိက္မည္ကုိ စုိးရိမ္မႈလည္း ရွိနီကတ္ပါေရ။
ကမၻာ့ယဥ္ေက်းမႈ အမြီအႏွစ္စာရင္းဝင္အျဖစ္သတ္မွတ္ခံရပါက ႏိုင္ငံတကာက ပညာရွင္တိနဲ႔ ကၽြမ္းက်င္သူတိ လာေရာက္ဖို႔ ျဖစ္ေတအတြက္ အဆိုပါေဒသက နည္းပညာဆိုင္ရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး လုပ္ငန္းတိ၊ ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေရး လုပ္ငန္းတိ၊ ေဒသလူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ အလုပ္ကိုင္အခြင့္အလမ္းနဲ႔ စီးပြားေရး႐ို႕တိုးတက္လာဖို႔ျဖစ္ပါေရ။
ယင္းတြက္ေၾကာင့္ ေျမာက္ဦး ကမၻာ့ယဥ္ေက်းမႈအေမြအႏွစ္ UNESCO ဝင္ႏိုင္ေရးနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီးေက ေျမာက္ဦးေရွးေဟာင္း သုေတသနဦးစီးဌာနက ေကာ္မတီတိဖြဲ႔ပနာ ယဥ္ေက်းမႈအမြီအႏွစ္တိကို ထိန္းသိမ္းတတ္စီဖို႔ ေဒသခံတိကို အသိပညာပီးေဟာေျပာျခင္းမ်ား လစဥ္ ျပဳလုပ္လွ်က္ရွိနီေရလို႔ ေရွးသုက ဆုိပါေရ။
မူလက ၂၀၁၈ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ ကမၻာ့ကုလသမဂၢ ပညာေရးသိပၸံနဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈအဖြဲ႔ (ယူနက္စကုိ) သုိ႔ မူၾကမ္းတင္သြင္းႏုိင္ေရးကုိ ရည္မွန္းခကတ္ေကလည္း အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ ေနာက္က်ခလို႔ ၂၀၁၉ စက္တင္ဘာလကုိ ေရြ႕ဆုိင္းလုိက္ရျခင္းလည္း ျဖစ္ပါေရ။
၂၀၁၉ ခုႏွစ္ မတ္လ ဒုတိယသီတင္းပတ္က ေျမာက္ဦး ေရွးေဟာင္းနယ္ေျမထဲသုိ႔ လက္နက္ႀကီးက်ည္မ်ား က်ေရာက္မႈမွာ သမုိင္းဝင္အေဆာက္အဦတခ်ဳိ႕အနီးက အေဆာက္အဦမ်ား ထိခုိက္မႈရွိခပါေရ။ ထုိသုိ႔ တုိက္ပြဲမ်ားေၾကာင့္ ယူနက္စကုိ တင္သြင္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားမွာ ေႏွာင့္ေႏွးမႈမ်ားလည္း ရွိနေရီလို႔ ေရွးသုက ဆုိပါရ။ယင္း႔ေၾကာင့္ တုိက္ပြဲျဖစ္ပြားနီကတ္ေတ ႏွစ္ဖက္လက္နက္ကုိင္တပ္တိအားလုံးကုိလည္း ယဥ္ေက်းမႈအေမြႏွစ္ဇုန္ကုိ ေရွာင္ရွားဖုိ႔ ေရွးသုက ေမတၱာရပ္ခံထားရပါေရ။
အရာအားလုံးေခ်ာေမ႔ြၿပီးေက ေမွ်ာ္မွန္းထားေရအတုိင္းျဖစ္လာဖို႔ ဆုိပါေက ပုဂံေဒသေရ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ျဖစ္လာေရပိုင္ ရခုိင္႐ို႕၏ ေျမာက္ဦးသည္လည္း ျဖစ္လာရဖို႔ပင္ ျဖစ္ပါေရ။
596 total views, 1 views today